طولانی‌ترین شب سال را به غم‌انگیزترین روز عمرمان تبدیل نکنیم/ آخرین یلدای قرن دور از همی‌ها
به گزارش موج رسا; يلدا یا همان شب چله همزمان با آخرین شب فصل پاییز و به عنوان طولانی‌ترین شب سال است که به استقبال فصل زمستان می‌رود. معنی یلدا یعنب «میلاد» 2 نظر متفاوت را درباره ریشه و منشا اين جشن، پديد آورده است چرا که گروهي آن را نامي به‌جامانده از رسم بزرگداشت ميلاد مسيح توسط ايرانيان دانسته و عده‌اي آن را يادماني كهن از رسم بزرگداشت ميلاد خورشيد يا ايزد مهر در ديني به نام مهرپرستي كه به زعم طرفدارانش در گذشته باستاني ايران، رايج بوده تصور كرده‌اند اما ملاحظه متون تاريخي و ادبي نشان مي‌دهد كه برخلاف تصور عمومي، معناي لغوي يلدا (ميلاد) ارتباطي با منشا اين مراسم كهن نداشته و اين نام از متون ادبي به زبان روزمره مردم عادي، راه يافته و در دوره اسلامي به مراسمي كه از دوران كهن در موعد انقلاب زمستاني برگزار مي‌شد و به نام‌هايي همچون آذرجشن و شب چله معروف بود، اطلاق شده است.
* آذرجشن، شب چله و جشن‌هاي باستاني آغاز زمستان
جشن آغاز زمستان ايرانيان نه با ميلاد حضرت مسيح(ع) و نه با ايزدمهر يا زايش خورشيد، ارتباطی داشت. نقل شده که ایرانیان در آغاز زمستان در جشني كه آذرجشن نام داشت، آتش‌هاي بزرگ در خانه‌هايشان افروخته و خداوند را بسیار ستايش مي‌كردند و براي خوردن و شادماني گرد هم مي‌آمدند. مردم بر اين باور بودند كه افروختن آتش براي رفع سرما و خشكيِ زمستان است و انتشار گرماي آن، سختي‌ها و زيان را از گياهان دور مي‌كند و شيوه آن‌ها همچون شيوه كسي بود كه با سپاهي بزرگ به نبرد با دشمنش مي‌رود. زمان تغيير فصل، زمان مساعدي براي تفأل و پيشگويي نزد ايرانيان بوده و چنانكه شواهد تاريخي سده‌هاي اسلامي نشان مي‌دهد و شواهد مردم‌نگارانه آن را تاييد مي‌كند، احتمالا در شب چلة باستاني و آذرجشن هم رسم تفأل برقرار بوده است. رسم‌هاي كهن اين شب تا به امروز در مراسم شب چله یا همان یلدای ايرانيان دوام آورده و حتي رسم افروختن آتش نیز در گوشه و كنار اين سرزمين باقي مانده است.
* تحول آذرجشن به یلدا
تحول مفهوم و كاربرد واژه يلدا را چنین مي‌توان خلاصه كرد: در اواخر سده چهارم هجري، يلدا يا همان ميلاد مسيح را در شمار اعياد مسيحيان ذكر كرده‌اند اما در نيمه نخست سده پنجم، اولين كاربردهاي واژه يلدا در ادب فارسي پديدار شد. در سده‌هاي پنجم و ششم هجري، ارتباط يلدا با ميلاد مسيح در ادب فارسي آشكار بود و ايرانيان مسلمان به پيروي از مسيحيان، يلدا را به مفهوم بلندترين شب سال هم به كار مي‌بردند. كاربردهاي مجازي آن هم در همين دوره در آثار ادبي پديدار شد اما شعرا و اُدبا ظاهراً به معناي لغوي واژه (ميلاد) آگاهي نداشتند. یلدا در اين دوره، واژه‌اي ادبي بود و بيشتر در آثار نويسندگاني به كار مي‌رفت كه به استفاده از كلمات جديد يا نادر در آثار خود علاقه‌مند بودند. از سده هفتم هجري به بعد، تنها معناي ثانوي يلدا (بلندترين شب سال) و كاربردهاي مجازي آن را مي‌توان در آثار ادبي يافت و پيوند آن با مسيح از ميان رفت. فرهنگ‌هاي فارسي كه يلدا را فهرست كرده‌اند، همگي به همين دوران متاخر، تعلق دارند و تنها همين معاني از يلدا را ذكر كرده‌اند. در اين سده‌ها يلدا كه تنها به معناي بلندترين شب سال به كار مي‌رفت، بدون ملاحظه كاربرد اصلي آن براي ميلاد مسيح (25 دسامبر) به تدريج جايگزين نام باستاني جشن آغاز زمستان ايرانيان شد.
* دورهم بودن در یلدا
گذشته از معنای لغوی و تاریخچه این جشن باستانی، ایرانیان طبق سنت دیرینه خود معمولاً در شب یلدا در خانه پدربزرگ خود جمع شده و ضمن دور هم بودن و بگو و بخند، آن شب را صَرف خوردن آجیل و میوه‌های مختلف از جمله هندوانه می‌کنند و یلدا را جشن می‌گیرند.
یلدا به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهمترین جشن‌های ایرانیان بوده که مردم همواره منتظر رسیدن آن هستند و حتی خانواده‌هایی که پسرشان نامزد هست در این شب جشن گرفته و برای عروس خود، عیدی می‌برند و به طور کلی، یلدا به عنوان مراسمی برای دور هم بودن و جشن گرفتن در بین ایرانیان معروف است.
امروزه با رونق گرفتن فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که تقریبا همگان را سرگرم خود کرده و اذهان را به سمت خودش کشیده است بارها و بارها تا سال گذشته مساهده می‌شد که در توصیه‌ها و تبلیغات مختلف گفته می‌شد که در این شب (یلدا) گوشی‌های خود را کنار گذاشته و به دورهمی و جشن بپردازید اما امسال میهمان ناخوانده کرونا تمام دینا از جمله ایرانیان را غافلگیر کرده و در همه موارد تاکید بر خودداری از تجمع و در کنار هم بودن است تا جایی که حتی آموزش‌ها نیز غیرحضوری و مجازی شده است در حالی که زمانی، بردن گوشی توسط دانش‌آموزان به مدارس ممنوع بود اما امروز به دلیل شیوع ویروس کرونا و برای پیشگیری از گسترش آن تاکید شده تا تمام دانش اموزان از گوشی‌های هوشمند استفاده کرده و از طریق شبکه‌های مجازی در کلاس‌های آموزشی شرکت کنند.
یلدا نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در حالی که تا سال گذشته گفته می‌شد گوشی‌ها را کنار گذاشته و دور هم بگویید و بخندید، امسال تاکید بر این است که دور هم جمع نشده و فقط در فضای مجازی، یلدا را به یکدیگر تبریک بگویید زیرا تجمع مساوی با شیوع کرونا و حتی برای جلوگیری از دور هم بودن مردم، محدودیت های ویژه‌ای برای تعطیلی بازار و تردد خودروها در روزهای شنبه و یکشنبه (29 و 30 آذرماه) تداریک دیده شده است.
* یلدا را در فضای مجازی جشن بگیریم/ تقویم ایرانی، یهترین و کامل‌ترین تقویم جهان است
داود حدادیان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاریخ تمدن در گفت‌وگو با خبرنگار موج رسا؛ با بیان اینکه ایرانیان جشن‌های مختلفی دارند، گفت: ایرانیان باستان، علاقه زیادی به جشن داشته و مراسم جشن‌ها را پربارتر برگزار کرده و بهای زیادی به ان می‌دادند که از جمله آن‌ها جشن نوروز، مهرگان و یلدا را می‌توان نام برد.
وی افزود: ایرانیان باستان به جشن و شادی بیش از غم و اندوه، توجه می‌کردند و جشن شب یلدا نیز از دوره ایران باستان وجود داشته است.
وی با بیان اینکه تقویم ایرانی، یکی از بهترین و کامل‌ترین تقویم‌های جهان است، اظهار داشت: تقویم ایرانی به‌واقع از روی حساب و کتاب، کار شده و همیشه در انتهای فصل‌ها یک جشن ویژه دارد.
حدادیان خاطرنشان کرد: برای مثال؛ اول فرورین، عید نوروز و آغاز سال نو است که در هیچ تقویمی چنین مناسبتی هماهنگ با تغییر طبیعت وجود ندارد در حالی که در تقویم ایرانی، ابتدای سال همزمان با تغییر طبیعت و شروع فصل بهار است.
مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاریخ تمدن گفت: جشن یلدا یعنی پایان پاییز و آغاز فصل زمستان است اما سایر تقویم‌ها اینگونه نیستند ضمن اینکه ایرانیان علاوه بر نوروز و یلدا جشن مهرگان در مهرماه را دارند که به مناسبت پایان فصل برداشت محصول بوده است همچنین جشن‌های دیگری هم در تقویم ایرانیان وجود دارد که هرکدام به منسابت‌های مختلف بوده و دارای ریشه و فرهنگ تمدن ایرانی است.
وی خاطرنشان کرد: یلدا، جشنی است که در رسم ایرانیان به عنوان دور هم جمع شدن، معروف بوده که اتمام فصل پاییز و بلندترین شب سال را در کنار یکدیگری و در منازل بزرگان جشن می‌گرفتند.
* برگزاری یلدا در فضای مجازی نشان می‌دهد که دل‌هایمان یکی است
حدادیان با بیان اینکه امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و تاکید بر عدم تجمع در کنار یکدیگر، یلدا متفاوت‌تر از سال‌های قبل خواهد بود، تصریح کرد: البته این به معنای این نیست که یلدا را جشن نگرفته و دور هم نباشیم بلکه یلدا را جشن می‌گیریم اما حضور فیزیکی در کنار هم نداریم و در فضای مجازی می‌توان دور هم جمع شد.
این مدرس دانشگاه گفت: برای مثال؛ یکی از فرزندان خانواده می‌تواند در منزل پدر خود حاضر شده و لپ‌تاپ یا گوشی هوشمند را از قبل آماده کرده و در شب یلدا در فضای مجازی به صورت زنده با سایر فرزندان و نوه‌ها ارتباط برقرار کرد و یلدا را به یکدیگر تبریک بگویند.
وی تاکید کرد: این کار سبب می‌شود که هم جشن یلدا برگزار شود و هم کاهش تجمع افراد صورت پذیرد و شهروندان متمدن و بافرهنگ ایرانی برای کمک به کاهش زنجیره انتقال ویروس و همچنین کمک به کادر بهداشت و درمان این کار را انجام می‌دهند تا خدایی نکرده، طوری نباشد که جشن یلدا تبدیل به عزا شود.
حدادیان ابراز کرد: همانطور که آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها مجازی شده می‌توان یلدا را هم به صورت مجازی برگزار کرد هر چند شاید لذت آن مانند دور هم بودن سال‌های گذشته نباشد اما امروز شرایط جامعه به‌گونه‌ای است که باید جشن یلدا را در فضای مجازی به همدیگر تبریک بگوییم.
وی خاطرنشان کرد: همین ارتباط مجازی و تبریک گفتن، نشان می‌دهد که در فضای مجازی در کنار یکدیگر بوده و دل‌هایمان یکی است و به یاد هم هستیم.
حدادیان با بیان اینکه برگزاری اینگونه جشن یلدا هم نوعی فرهنگسازی بوده و هم ماندگار می‌شود و در خاطرها می‌ماند، افزود: به امید خدا در سال آینده با ریشه‌کن شدن ویروس کرونا می‌توانیم دور هم جمع شده و دوباره مانند سال‌های گذشته، یلدا را جشن بگیریم.// آ
انتهای خبر/